Sagan um hattinn, fyrsta bók.

Sá með hugviti fyrst upp fann
fallegan hatt sem prýðir mann,
óbrettan lét hann uppá svörð,
á axlir niður héngu börð.
Hann gat þó brúkað hatt fyrir því,
honum óx þar af virðing ný. –
Hann dó, – svo varð við helför hans
hattur kringlóttur erfingjans.

Arfinn við hattbörð ofurslök
ekki gat hitt en réttu tök.
Hann hugsar ráð, og vel úr vatt,
vegur tveim megin upp sinn hatt.
Svo birtist hann; þá blöskrar drótt
hvað blóminn hatts er aukinn skjótt. –
Hann dó, – svo varð við helför hans
hattinn tvíbrotinn erfingjans.

Arfinn tók hann og blótar bi[r]st,
bók kvaðst þó sjá, er útheimtist.
Með stakligt gjörir hugvit hann
hattinn, án dvalar, þríhyrndan.
Fólkið undrast þá miklu mennt,
mælti: „Stórt vit er þessum lént!
sjá dásemd hitta dauðligs manns!
dýrð er hann rétt síns föðurlands.“

> (ítrekast þannig:)
Fólkið undrast þá miklu mennt,
mælti: „Stórt vit er þessum lént!“ –
Hann dó, – svo varð við helför hans
hattur þrísperrtur erfingjans.

Saur nokkur á var fallinn fat,
farið víst ekki hjá því gat
í höndum fjögra, þessi því
það litar svart, að einhver ný
hans uppáfinning sýndi sig,
ei síður hinna furðanlig.
„Heppið tilvik af huga manns!“
Heill borgarlýður gaf það ans.

„Svo djúpsær maður enginn er
að jafnist við hvað þessi sér.
Hvítan hatt á að setja sig,
sú breytni mjög var hlægilig.
Svartur, minn bróðir! svartur, já,
situr hatturinn best þér á!“ –
Hann dó, – svo varð við helför hans
hatturinn svartur erfingjans.

Hattinn erfinginn heim svo ber,
harla trosnaðan orðinn sér.
Hann grundar ráð og falligt fann,
færðan lét upp á trékubb hann,
með heitum burstum fægir fat,
faldað um kring með borða gat. –
Nú gekk hann út og sig lét sjá.
Sérhver maður mun hrópa þá:

„Hvað sjáum vér? mun töfrum tælt?
til reiddan hatt! ó, land farsælt
sem villa og myrkur flýja frá!
framar dauðligur enginn má
huganum spinna háleit verk,
en höfuðs þessa viska sterk!“ –
Hann dó, – svo varð við helför hans
hatturinn snúinn erfingjans.

Uppfinning miklar meistarann,
minnandi seinna fólk á hann.
Erfinginn tekur borðann burt,
brydding forgyllt er meiri kurt.
Hatt fékk dýrligan hnappur gert
höfuðið settan á um þvert.
Lýðurinn, þegar leit nú hatt,
af leik og skemmtun um sig datt.

„Nú fyrst er kunstin hafin hátt,
hann einn fékk vit og þankamátt,
aðrir hjá þessum eru ei meir
en ekki parið“, sögðu þeir.
Hann dó – svo varð við helför hans
hattur gullbryddur erfingjans. –
Líkan honum í landi statt
lét sér hvert mannsbarn gjörðan hatt.

Hvað síðan er við hattinn skeð
í hinni bókinni verður téð,
ætíð hver sem hann erfði kind*
af honum tók þá fyrri mynd.
Umgjörðin hatts varð alltíð ný,
eltist hann sjálfur fyrir því.
Að eg fám orðum segi satt:
sem um Heimspeki, leið um hatt.